کد مطلب:50406 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

چرا در قرآن آيه اي نيامده است كه به وضوح دلالت بر جانشيني علي(ع) براي پيامبر بنمايد؟

يات متعددي از قرآن بر ولايت اميرالمؤمنين(ع) و ائمه اطهار(ع) دلالت دارند. در اينجا دو زمينه براي گفت وگو وجود دارد: الف) موارد و چگونگي معرفي شخصيت اهل بيت(ع)، ب ) حكمت و سراين روش: {Tالف) موارد و چگونگي معرفي شخصيت اهلبيت (عليهم السلام) در قرآن:T} قرآن مجيد در موارد متعددي پرده از امتيازات و ويژگي هاي رفتاري ائمه هدي (ع) بويژه اميرالمومنين(ع) برداشته است از جمله: 1-{A «{/Bوَ يُطْعِمُونَ اَلطَّعامَ عَلي حُبِّهِ مِسْكِيناً وَ يَتِيماً وَ أَسِيراً{w1-10w}{I76:8I}/}»A}، {V(الانسان، آيه 9)V}. مفسرين بزرگ شيعه وسني آورده اند كه اين آيه در شان اميرالمومنين (عليه السلام) و خانواده ايشان است و مساله روزه داري حضرت علي(ع) و... و دادن افطار خود به مسكين، يتيم و اسير در سه شب متوالي را به طور متواتر نقل كرده اند. 2- {A«{/Bإِنَّما يُرِيدُ اَللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ اَلرِّجْسَ أَهْلَ اَلْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً{w22-32w}{I33:33I}/}»A}، {V(احزاب، آيه 33)V}. در خصوص اين آيه مقالات و كتب متعددي نگاشته شده و در اين كه شامل حضرت علي(ع) و فاطمه(س) و حسين(ع) است نزد شيعه و سني هيچ اختلافي نيست تنها اختلاف در شمول آن نسبت به همسران پيامبر(ص) كه با ادله متعددي علماي شيعه شمول آن نسبت به همسران پيامبر(ص) را رد كرده اند. 3- {A«{/Bإِنَّما وَلِيُّكُمُ اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ اَلَّذِينَ آمَنُوا اَلَّذِينَ يُقِيمُونَ اَلصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ اَلزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ {w1-17w}{I5:55I}/}»A}، {V(مائده، آيه 55)V}. شان نزول اين آيه نيز در تمام تفاسير معتبر شيعه و سني اختصاصا در رابطه با حضرت علي(ع) مي باشد. البته آيات بسيار ديگري نيز وجود دارد كه در اينجا به همين سه مورد اكتفا مي كنيم. در آيه اول اوج ايثار در شدت نياز و در آيه دوم طهارت مطلق از هر كژي و كاستي و عيب و گناه و در آيه سوم تلفيق دو عبادت بزرگ با يكديگر همراه با اوج اخلاص و خدادوستي نمايان گرديده است. البته در آيه سوم نكته ديگري وجود دارد كه در قسمت بعد به آن اشاره خواهيم كرد. {Tب ) حكمت روش قرآن در معرفي اهل بيت(ع):T} شيوه ذكر شده حكمت هاي متعددي دارد از جمله: 1- انگشت گذاردن روي اشخاص به طور اساسي چندان نقشي در روشنگري ندارد بلكه نهايتا به نوعي تبعيت و پيروي كوركورانه مي كشاند و البته اين مانع آن نيست كه در مورد لزوم افراد نيز معرفي شوند ولي اساسا معرفي شخصيت معرفي الگوهاست و در نتيجه جامعه را به جاي گرايشات تعصب آميز جاهلانه به سمت تعقل و ژرف انديشي و توجه به ملاكها و فضايل و امتيازات واقعي سوق مي دهد. 2- معرفي شخصيت، زمينه ساز پذيرش معقول است در حالي كه معرفي شخص در مواردي موجب دافعه مي شود. اين روش به ويژه در شرايطي كه شخص از جهاتي تحت تبليغات سوء قرار گرفته باشد يا جامعه به هر دليلي آمادگي پذيرش وي را نداشته باشد بهترين روش است. و اين مساله دقيقا در مورد اميرالمومنين(ع) و اهل بيت(ع) وجود داشته است. براي شناخت درست اين مساله لازم است ابتدا شرايط و ويژگيهاي جامعه اسلامي زمان نزول قرآن را در نظرگيريم تادر پرتو جامعه شناسي آن زمان و روانشناسي اجتماعي خاص آن جامعه بتوانيم به درك صحيحي از مساله نايل آييم. واقعيت آن است به استثناي اندكي از مومنان برجسته اكثريت جامعه صدر اسلام نسبت به اهل بيت(ع) به ويژه اميرالمومنين(ع) پذيرش نداشتند و پيامبر(ص) نيز در مقاطع مختلف با دشواريهاي زيادي آن حضرت را مطرح مي ساختند و در هرمورد با نوعي واكنش منفي و مقاومت روبرو مي شدند دلايل اين امر متعدد است از جمله: الف) بسياري از آنان كساني بودند كه تا چند صباحي قبل در صف معارضين اسلام قرار داشتند و روياروي خود شمشير علي(ع) را ديده و از همان جا كينه وي رابه دل گرفته بودند چنانكه حضرت فاطمه زهرا (س) نيز يكي از علل رويگرداني مردم از آن حضرت را همين نكته (نكير سيفه ) بيان فرمودند. ب ) تفكرات و سنن غلط جاهلي هنوز برانديشه مردم حاكم بود و اموري مانند سن و ... را در امور سياسي دخيل مي دانستند و لذا به خاطر جوان بودن حضرت علي (عليه السلام) وي را چندان شايسته براي رهبري جامعه نمي دانستند. ج ) اين تفكر خطرناك در سطح جامعه رايج بود و توسط كساني تبليغ مي شد كه پيامبر(ص) درصدد آن است كه خويشان خود را براي هميشه بر مسند قدرت و حكومت بنشاند و در اين راستا خدمات ارزنده پيامبر را نيز نوعي بازي سياسي تفسير مي كردند كه براي چنگ اندازي به حكومت براي خود و اهل بيتش انجام داده است. اين مساله چنان بالا گرفته بود كه پس از انتشار خبر نصب اميرالمومنين(ع) نعمان بن حارث فهري گفت: «خدايا! ما را گفت كه از سوي خدا آمده و كتاب الهي آورده ام و ما پذيرفتيم و اكنون مي خواهد داماد و پسرعمش را بر ما حاكم و مستولي سازد اگر او راست مي گويد سنگي از آسمان ببار و مرا بكش!!» و اتفاقاً چنين نيز شد و او كشته شد. اكنون اين سوال پديد مي آيد كه آيا در چنين وضعيتي تا چه اندازه صلاح بوده است نام آن حضرت و يا ائمه(ع) بعد از ايشان در قرآن به صراحت ذكر شود؟ ممكن است كسي با خود بينديشد كه اگر چنين شده بود ريشه اختلافات از بن كنده مي شد و امت اسلامي يكپارچه و هم آوا مي شدند و راه هدايت را پيشه خود مي ساختند زيرا قرآن مورد قبول همه است و برآن اختلافي نيست. اما آيا واقعيت چنين است؟ خير. زيرا اين خطر به طور جدي وجود داشت كه بر سر مساله اميرالمومنين(ع) حتي اساس اسلام و قرآن به خطر افتد و اگر نام آن حضرت به صراحت در قرآن مي آمد اين مشكله وجود داشت كه طيف عظيمي كه در جامعه پايگاه تبليغاتي وسيعي داشتند و درصدر اطرافيان پيامبر نيز بودند اساسا رسالت آن حضرت و قرآن و... را يكسره نفي و انكار كنند و خطر جدي براي اساس اسلام و قرآن بيافرينند. شايد اين مساله ابتدا اغراق آميز جلوه نمايد در حالي كه رخدادهاي مهم تاريخي به خوبي از اين نكته پرده برگرفته اند. در اينجا به ذكر دو نمونه كه در منابع تاريخي مهم اهل تسنن به تكرار آمده و از مسلمات تاريخي است اكتفا مي شود. همه مورخان برجسته آورده اند كه چون پيامبر لحظات آخر عمر خويش را مي گذراندند درخواست قلم و لوحي نمودند تا سندي براي امت به يادگار نهند كه هيچگاه به انحراف و ضلالت گرفتار نگردند اين درخواست براي اطرافيان كاملا روشن بود و هدف از آن باتوجه به موضعگيريهاي پيشين پيامبر واضح بود. در اين هنگام عمر صدا زد {H«ان الرجل ليهجر؛H} {Mهمانا اين مرد بر اثر شدت تب هذيان مي گويدM}!! شگفتا پيامبري كه خداوند در وصفش فرموده است: {A«{/Bوَ ما يَنْطِقُ عَنِ اَلْهَوي إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحي {w1-10w}{I53:4-3I}/}...»A} در خانه اش و نزد عزيزترين و بهترين حاميانش اين چنين جسارت آميز مورد طعن قرار گيرد و كار به جايي مي رسد كه آن حضرت از تصميم خود منصرف مي شود! زيرا جداً خوف آن وجود دارد كه پايداري برآن موجب انكار رسالت شود و مسلما كساني كه چنين درخانه پيامبر خدا باوي برخورد مي كنند خود را مستظهر به پشتيباني وسيع اجتماعي مي بينند و گرنه هرگز جرات چنين جسارتي به خود نمي دادند. از همين جا روشن مي شود كه سرّ شيوه قرآن چيست. يعني قرآن هم براي اهل فهم و درك و تعقل حرف خود را زده است و هم كاري كرده كه فاقدان چنان خصوصيتي يكسره از اصل دين جدا نشوند و انگيزه هاي سياسي خاصي باعث نشود كه به طور كلي مردم را از اصل دين و ديانت جدا سازند. جالب آن است كه علاوه بر آياتي كه به گونه هاي مختلف مساله ولايت اميرالمومنين(ع) را مطرح ساخته اند سومين آيه اي كه در آغاز اين نگاشته آورده ايم بسيار روشن اين پيام را داده و همراه با بيان امتيازات خاص آن حضرت مساله ولايت و رهبري امت گوشزد ساخته است. در اينجا يك سوال باقي مي ماند و آن اين كه خداوند فرموده است: {A«{/Bإِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا اَلذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ {w1-8w}{I15:9I}/}»A} بنابراين باتوجه به اين آيه از آن خطرات چه باك؟ پاسخ آن است كه حافظ بودن خداوند براي قرآن از راه اسباب و علل خاص آن است و يكي از آنها بكارگيري همين شيوه است كه انگيزه كنارزدن قرآن را بخاطر يكسري اهداف خاص از بين مي برد. براي آگاهي بيشتر در اين زمينه ر.ك: 1- فروغ ابديت،جعفر سبحاني 2- رهبري امام علي(ع) از ديدگاه قرآن و پيامبر(ص)، (ترجمه: المراجعات)، مترجم: سيد محمود سياهپوش 3- نقش عايشه در تاريخ اسلام،علامه سيد مرتضي عسكري 4- بررسي مسائل كلي امامت،ابراهيم اميني 5- خاطرات مدرسه،سيد جواد مهري 6- معالم المدرستين،علامه سيد مرتضي عسكري 7- اجتهاد در مقابل نص،علامه سيد شرف الدين